Oda ve Borsa Müşterek Toplantısı KTSO’da yapıldı

Oda ve Borsa Müşterek Toplantısı KTSO’da yapıldı

5174 sayılı odalar ve borsalar birliği kanunun 91 maddesi gereğince ilde faaliyet gösteren odalar ve borsalar, Genel Sekreterliğin organizasyonu ile yılda dört kez zorunlu olarak toplanılmakta. Müşterek toplantılar, aynı amaç için çalışan oda ve borsaların ortak sorun ve projelerinin değerlendirilmesi ve işbirliği ortamlarının oluşturulması amacıyla yapılmakta.

İlkini gerçekleştiği bu toplantı TOBB’un talebi üzerine akademik danışmanın, ilin ekonomik durumu hakkında yapacağı sunum ile gerçekleşti.

Toplantı Kars Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Fahri Ötegen’in Başkanlığında, Kars TSO Yönetim Kurulu üyeleri ve Kars Ticaret Borsası Başkanı İsmet Çelik ile Kars Ticaret Borsası Yönetim Kurulu üyelerinin katılımı ile gerçekleşti.

Toplantıya Kars Ticaret ve Sanayi Odasından Başkan Fahri Ötegen, Erkan Üstünyer, Hasan Can Çiftçi, Hasan Öztürk, Doğan Vergül, Mehmet Aydın ve Genel Sekreter Aliekber Turan, Ticaret Borsasından da Başkan İsmet Çelik, Metin Durmuş, Ramazan Karakale, Saim Süleymanoğlu katıldı.

Toplantıda kentin ekonomik durumu hakkında Akademik Danışman N. Savaş Demirci tarafından sunum yapıldı. Demirci, “İthalat ve ihracat 2013’te 460 bin liraydı. 2014 yılında 1 milyon kadar arttı. Hangi malları ihraç ediyoruz; taşıt ve sanayi ürünlerini ihraç etmişiz. Deri ve deri ürünlerini, dikkat ederseniz süt ve süt ürünleri yok. Uşak gönderiyor, Azerbaycan ve Gürcistan’a Edirne gönderiyor. Biz buradan avantaja sahip olmamıza rağmen ihracat yapamıyoruz. Aynı ülke ile ihracat yapıyoruz Kazakistan’a taşıt gönderilmiş. Rusya ve Azerbaycan yine çok cüzi miktarlarda. 2014’te ihracatımızı az da olsa arttırdık. Ama 81 il arasında 76. sıradayız. Diğer illere bakalım; Doğu Anadolu’daki diğer sosyo-ekonomik duruma sahip olan illere. Van 33 milyon dolar, Erzurum 34, ağrı 84, Iğdır 124 milyon dolarlık ihracat yapmış. Temel sorunlarımızdan birisi zaten güçlü olduğumuz süt ve süt ürünlerinde et ve et ürünlerinde bile biz ihracat yapamıyoruz. Ürettiğimiz nereye gidiyor, tamamen iç piyasa da tüketiliyor. İhracat yapsak işletmeler de büyüyecek kurumsallaşacak ama tamamen geleneksel yöntemler ile yapıyoruz bu işi. İthalatımız biraz daha yüksek. 3 milyon civarı. Tabi Karsın dış ticaret açığı ilk 11 ayda 2 milyon dolara yakın burada. Cari açık yani mal ihracatımız mal ithalatımızdan temel de düşük olduğu zaman bizim cari açığımız çıkıyor. Tabi bunların toplam sıfır olması gerekiyor, ödeme belgelerinin. Bu cari açığı biz nasıl finanse ediyoruz; sermaye hesabı ve finans hesabı ile finanse ediyoruz. Burada yurt içerisinde doğrudan yatırım var. 9794 lira tabi burada asıl cari açığın finanse edilmesinin yolu sıcak para.” dedi.

Demirci ayrıca, “Bakıyoruz Türkiye’de kamu çalışanları % 7,4 oranında artmış. 2013-2014 ağustos arası Kars’ta kamu çalışanlarının sayısı %9,6 oranında artmış. Çiftçi sayımız azalmış Türkiye’de 6,1 azalmış Kars’ta 5,1 azalmış. Sigortalı çalışan sayımız Türkiye de %5,3 artmış Kars’ta azalmış. Yeni işyeri sayısına bakıyoruz burada Türkiye ortalamasını geçmiş. Türkiye’de %4 artmış Kars’ta % 6 oranın da bir artış olmuş. Devam ediyoruz Kars’ta ve Türkiye de kayıtlı istihdam dağılımı. %44 ünü sigortalı çalışanlar oluşturuyor Kars’ta. Fakat Türkiye’de % 70 oranında. Tabi bunun sanayinin daha düşük paraya sahip olmasından kaynaklanıyor. Bu da ekonomi de sıkıntılar yaşadığımızı gösteriyor. 2013’e kadar 763 tane ülke hedefimiz var aralık sonu 706’ya düşüyor. Ne oldu bu mükelleflere neden iş yerlerini kapattılar? Bununla ilgilenilmesi gerekiyor. Kapasite kullanma oranımız düşmüş. Eski sisteme göre yeni sistem daha başarılı teşvik sistemi. 11 yıllık süreçte 282 milyon atlatım yapılırken 2 yıllık süreçte neredeyse yaklaşmış.” diye konuştu.

Teşvik sisteminden de söz eden Demirci, “Tabi ki bu teşvik sisteminin bizim işimize yaramasını bekliyoruz. Aksine Ankara’nın İstanbul’un işine yaramış. Yine yapılan yatırımın % 37’si yine büyük şehirlere gitmiş. 6. bölgeye bakıyoruz sadece % 8 payımız var. Yani bu sistem bize yaramamış yine batıya yaramış. Kars’a bakıyoruz 11 yıllık süreçte sadece 61 yatırım teşvik belgesi verilmiş. 388 milyon yatırım yapılmış. Sadece 1000 tane sistem yaratılmış. 11 yıl önce ki sisteme göre yani sistem biraz daha işe yaramış. 25 tane belge verilmiş 269 milyon yatırım yapılmış. İstihdam 11 yıllık süreyi aşmış. Tarım sektörün de sadece 1 tane belge verilmiş. Tam 2,5 yılda. Bu neden kaynaklanıyor otel yatırımından yine sanayiye yatırım yok otellere yatırım devam ediyor. İmalat ve süt ürünlerine yatırım yapılmış. Enerji 2 madencilik 1 zaten 631 kişi hizmetler sektörün de istihdam edilmiş. Kamu yatırımları ülkede toplam 53 milyon dolar 2013’te 2014’te 56 milyon dolar ihraca çıkıyor. Kars’ta azalma var. 181 milyondan 178 milyona düşüyor. İlimiz deki kamu yatırımlarının paylarına bakalım değişime gitmiş kamu yatırımlarının çoğu tarım daha sonra ulaştırma ve haberleşme, turizme yatırım yapılmış. Sağlık konut ve diğer kamu hizmetleri. Tabi burada dikkati çeken bir şey var; sanayi de kamu yatırımı sıfır. Zaten sanayiyi terk edeli bir 5-6 yıl oluyor devletin. Hayvancılığa bakıyoruz burada veriler yok genel olarak baktık. Sığır eri 203-2014 1. şeritte azalmış 2. şeritte artma var 3. şeritte azalmış. Koyun etine bakıyoruz: azalma var yine genel olarak üretimimiz azalıyor. İlk 9 ayına göre toplam kırmızı et üretimi %3,5 oranında düşüyor. Tabi bu sene yurt dışından da pek fazla ithalat olmadı o yüzden et fiyatları da yüksek. 2014 ün ilk 11 ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış seçilmiş süt ve süt ürünlerinde üretim ise şu şekilde bunlar yüne Türkiye genelinde. İnek sütü 716 bin civarında içme sütü yine aynı benzer civarda pek fazla bir değişiklik yok. Tarımsal üretime bakıyoruz buğday 2014’te üretimi azalmış niye olumsuz hava şartları don oldu kuraklık oldu. arpa üretimi azaldı. tabi bunlar gıda fiyatlarına direk etki eden bilgiler. Tütün üretimi azalmış şeker pancarında artma var.”

Demirci konuşmasını şöyle sürdürdü:

“Kalkınma ajansı 5-6 yıl oldu beklentileri pek karşılayamadı. Bütçesi de düşük. 2009 yılında kuruldu çok az sektöre destek veriyor. Kurum 2014 yılında 4 ilde 1. programda sadece 5 milyon bütçesi var ve bu o dört ile yayılıyor. 2 milyon bütçe ile 2. program var ticari işletme sadece ilk iki program da var. 3. program kamu ve kuruluşları niteliğine veriliyor. Ve sadece 14 tane sözleşme imzalanmış. Şeker fabrikası üzerinde geçtiğimiz aylarda bir çalışma yaptık ve kamuoyu ile paylaştık. Lojistik merkezi ile ilgili bir çalışma yaptık. Kamuoyu ile paylaştık, Çıldır sınır kapısı ile ilgili bir çalışma yaptık yine paylaşıldı. Bunlar onların güncelleştirilmiş halleri. Kars Lojistik Merkezi bizim için çok önemli. Bunları değerlendirecek olursak en önemli merkez lojistik merkez. Uygulama projesi 19 Eylül’de ihaleye çıktı. 360 gün olarak belirlenmişti biz başkan ile de görüştük çok fazla dedik yani inşaat süreci değil bu. Yani bir yılda sadece proje çizilecek. Biz bunun 180 güne indirilmesini istedik. Şurada böyle bir sıkıntı olabilir; BTK aktif hale gelirse iki yıl içerisinde Kars’ta lojistik merkezi olmayacak ve yapılacak yatırımlar Erzurum ve Sivas gibi yakın bölgelere kayabilir. O zaman da biz o treni kaçırmış oluruz yani o sürecin biraz hızlandırılması gerekiyor. Çıldır hattı sınır kapısı var tabi çok önemli top modernize ediyor. 2014’ün hatta 30 Ekim’de açılması planlanıyordu. Biraz rötar oldu 2015’in Mart ya da nisan ayında açılacak. Kars için çok önemli niye önemli Çıldır’a 20 km, Ardahan’a 62 km, Kars’a 110 km uzaklıkta. Bizim Gürcistan’a en yakın giriş noktamız Posof Türkgözü. Burada Türkgözü Tiflis arası 230 km uzaklıkta. 5 saat sürüyor hatta sınır kapısına 3.5 saat sürüyor. Ve biz burada 1.5 saat zaman kazanacağız. 214 km uzaklık var yani ulaşım maliyetlerini düşürecek. Bu da çok önemli Azerbaycan ve Gürcistan pazarlarına inebilmemiz için iyi bir fırsat. Türkgözü devre dışı kalacak zaten kışın çok geçit vermiyor. Çok az ihracat yapılıyor çok aktif bir kapı değil. Sadece yolcu giriş çıkışı var. 2013’te Gürcistan’a 1,3 milyon dolar ihracat yapmışız, Azerbaycan’a 3 milyon kadar ihracat yapılmış. Bakıyoruz yanı başımızda 90 milyar dolarlık büyük bir Pazar var ve sürekli büyüyor. Özellikle Azerbaycan pazarı. Bunu değerlendiremiyoruz.”

Demirci daha sonra şunları söyledi:

“Ekonomik sorunlarımıza bakalım. Kurum destekleme ve teşvikleme kurum destekleri sıfır. SERKA’dan beklediğimiz desteği göremiyoruz. 4 yıl için ticari işletmeler için sadece 7 milyon liralık bir bütçe var çok yetersiz. TKDK yine yetersiz yatırım yapmış. İhracat potansiyeli yeterince yapılmıyor. Bir türlü arttıramıyoruz ihracatımızı. Lojistik merkezinin inşaatı hala başlamadı yaklaşık 665 bin metre karelik kurulacak. 7 km’lik bir demiryolu projesi var içerisinde. Lojistik merkezi en erken 2018’de faaliyete geçecek. Yine BTK’da rötarlar var. 2008 de temeli atıldı 2011’de bitirilecek dendi yıl oldu 2015 daha %80 i bile tamamlanmadı. Defalarca el değiştirdi. İnşaatı yapan şirketler değişti. En az 1 milyar harcandı ama toplam maliyet 1,5 milyar kadar oldu. Ttabi BTK ile lojistik merkezi eş zamanlı bitmeyecek. Tabi Şeker Fabrikası bizim için çok önemli bir konu. Sıcak para sağlıyor bize. Tabi sadece sıcak para sağlamıyor şeker pancar ve hayvancılığımız için de çok önemli.”

KTSO Başkanı Fahri Ötegen de,

“Lojistik merkezin İhale sürecine girebilmesi için 360 gün geçmesi gerekmekteymiş. Bunu ben Başbakan’a söylediğim zaman 180 güne indirilmesi konusunda belirli olacağını söyledi. Ama daha sonra bizim de haberimiz olmadı. 360 günde bu proje bitecek uygulama süresi 360 gün bildiğim kadarı ile 8 tane teklif veren firmaların değerlendirilmesi yapılacak. Sonuca varılmamış. Proje aşamaya geçtikten sona uygulama projesi uygulamaya geçtikten sonra 1 yıl ondan sonra bunun inşaata geçmesi ve yoğunluğu ile programdan sonra ihalenin açılması çok uzunca bir süreç getirecek bize. Aşağı yukarı bunun başlaması 2018 yılına kadar sürecek. Yani ihale aşamasının inşaat aşamasının başlaması çok uzun süre. Baktığımızda 2020’lere kadar tekabül edecek. Halbuki Erzurum’a baktığımız da lojistik merkezine tekabül eden şikayetlerin devam ettiğini duyuyoruz.” şeklinde konuştu.

Şeker Fabrikasının önemine de değinen Ötegen, “Ben bu sorunu Başbakan’a da söyledim, başbakan da asıl sorunun bu olduğunu biliyor. Şehrimizin en önemli konuları iki tane var bir tanesi lojistik merkez ve o merkez ile hayata geçecek olan şube. 2. Organize Sanayi Bölgesi de kurulmak üzere. İhaleye çıkıyor. Ama lojistik merkez biraz daha uzayacak. Gerek uygulama aşamasında proje aşaması gerekse ihale aşaması ve programa alınması aşaması bildiğimiz gibi süreç gerektiren şeyler. BTK ile eş zamanlı bitmeyeceğine göre demek ki biz şu andan trene sadece bakacağız. Tren gelip gidecek bununla birlikte bu yatırımlar sağa-sola gidecek. Şeker Fabrikası ile ilgili biz bunu Vali bey ile görüştük. Ben özellikle bu konuda baskıcı oldum. Vali bey de ‘Ocak ayı içerisinde bir panel şeklinde bir düzenlemeye gidebiliriz’ dedi. Yani bizim bürokrasiyi, siyasetçiyi bu konuda duyarlı olmaları hususunda yönlendirmemiz gerekiyor. Yani bunu yıllardır söylüyoruz çeşitli ortamlarda söylüyoruz. Söylememiz gereken gerçek sorunlarımız da bunlardır.”

Ötegen daha sonra şunları söyledi:

“Bizim ilimizde sorun belli çözüm de belli. Bunu bizim buradaki ilimizde olan kamudaki yöneticilerimizin ve siyasetimizin bize bu konuda destek olmaları şart. Genelde ülkemizin sorunlarını özelde de ilimizin sorunlarını konuştuğumuz zaman ortak bir payda da buluşuyoruz. Hepimizin sorunu aynı. Bunun için de odalar ve borsalar birliği tarafından düzenlenen yapılması bundan sonra geleneksel hale getirilmesi düşünülen toplantıların ilimize daha faydalı olacağı düşünülmektedir. Bunu sadece ticaret odası yönetimi değil de ticaret borsası olarak değil de bu sorunlarımızı daha geniş bir şekilde paneller şeklinde halkımız ile bu sorunları daha yukarılara taşıyabiliriz. İlk olan bu toplantımızın yine her ay başarısını bizim performansımıza bağlı olduğunu düşünerek daha hayırlı olacağını arzu ediyoruz. Önümüzde bu yağacağımız ya da yapmayı düşündüğümüz ekonomi paneller ile ilgili ilimizin sorunları hakkında daha detaya ineceğiz. Yani sorunlarımızın can alıcı noktaları nedir, yapılması gerekenler nedir bundan sonra düşünülmesi gereken nedir, bizim başvuracağımız gerçekten sorunlarımızı anlatacağımız yer nedir bunu bir kere tespit etmemiz lazım. Burada kamuda ilimizdeki gerek STK gerekse siyasetçilerimiz bununla birlikte kamu yöneticilerimizin en azından halkımızın desteğini bize vereceğine ben samimiyetle inanıyorum. Şu anda Kars’ta ekonomi bitmiş durumda. Sıkıntımız büyük, gerek ekonomik alanda, gerek ticari anlamda gerekse siyasi anlamda zaten biz bu bölgeye kapatılmışız. Kalmışız biz burada. Doğu’nun en Doğusunda olan bir iliz. Bunun da daha ileri ki toplantılarda daha kapsamlı ve geniş bir şekilde incelenmesinde ben fayda buluyorum.”

Ticaret Borsası Başkanı İsmet Çelik ise, “Şeker Fabrikasının kapanması burada şeker pancarı eken çiftçilerin Erzurum’a götürmesi köylüyü göçe zorlayacak. Göçe zorladığı gibi de köylü şimdi şeker fabrikasının küspesini alıp hayvanlarını besliyordu. Şimdi Erzurum’a gidince küspesini alamaz. Şeker pancarının da Erzurum’a gönderilmesi Karslı için bir felakettir.” açıklamasını yaptı.

Ramazan Karakelle de, “Ticaret Odası ve Ticaret Borsası olarak bir çalışma ortamı oluşturalım. Tespit edilen bu sorunların çözüm önerilerini de üniversitedeki akademisyen arkadaşlarım ile hasbihal edelim. Gerekirse bu konuda müteşebbisleri ziyarete gideriz. Hepimiz işyeri sahibiyiz, müdürüyüz ama belli bir görevi arkadaşlara verirsek önümüzdeki toplantılara daha somut bir şeyler getiririz. Lojistik merkezinin muhakkak siyasilerimizin söylediği gibi kurulacak ama zaman alacak. O da doğru. Erzurum bu bölgede 1. etap dediğimiz köy lojistik merkezini kurdu. Bu çok önemsiz oldu, burada olmasını isterim. Ancak oraya ne sebeplerle gittiğini de bilmiyoruz. Bu 1. etabın açıklaması şudur; işte bütün bu Çin’den dediğimiz Londra’ya kadar gidecek olan demiryolu tren hattımızın Londra vagonlarının lokomotiflerinin onların tadilat ve bakım işeri yapılacaktır. Bu da takriben 400-450 kişinin çalışmasına vesile olacaktır. Hani nasıl şeker fabrikamız bölgemize ışık tutuyordu belki hala tutacak ve kapanmayacak, desteklerimiz ile. Bizim sorunlarımız içerisinde hayvan pazarımızın bir an evvel yeni yerine geçmesi ile ilgili harekete geçilmeli. Çünkü biz bu konuda çok fazla tenkitler alıyoruz. Kırsal kalkınma noktasında plan ve projeye önemli verilmeli, teşviklerden haberdar edilmeli. Biz akıl birliği kurup çalışmalarımızı gerçekleştirelim. Siz ve önerilecek kurumlara biz öneriler de bulunalım. Bilimsel anlamda bu işe bakacak bir alt yapı oluşturalım. Bir eylem planı çıktığında vali bey davet edilebilir milletvekilleri davet edilebilir veya başka kurum ve kuruluşlarda davet edilebilir ve çok faydalı olacağını düşünüyorum.” şeklinde konuştu.