Türkiye'de Bir İlk Daha...

Türkiye'de Bir İlk Daha...

“Ormanın Hayaleti” Vaşaklar Türkiye’de İlk Kez Vericilerle Takip Ediliyor

KuzeyDoğa Derneği, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile olan protokolu kapsamında Utah, Zagreb, Kafkas, Boğaziçi ve Zürih üniversitelerinden katılan bilim insanlarıyla beraber gerçekleştirdiği “Doğu Anadolu Yaban Hayatını Araştırma ve Koruma Projesinde” bir ilke daha imza attı. 1.5 yıl süren çabaların sonunda Türkiye’de ilk kez yakalanıp verici takılan ve dünyanın görülmesi ve yakalanması en zor hayvanlarından olan vaşağın (Lynx lynx) 5 Haziran Dünya Çevre Günü’nde doğaya bırakılması da özellikle anlamlı oldu. Bunun sonucunda, KuzeyDoğa Derneği  (www.kuzeydoga.org) Avrupa’nın en büyük 3 yırtıcı hayvanı olan bozayı, kurt ve vaşağın üçüne de 5 gün içinde verici takarak belki de dünyada eşi olmayan bir başarıya imza attı.

Ekip, 5 yaşında ve 15,3 kilogramlık erkek vaşağa GSM/GPS özellikli 350 gram ağırlığındaki tasmayı taktı. Ekip vaşağa Latince isminin anlamı olan Işık ismini koydu.   Vaşağın kürkünün, daha önce yakalanan bozayı ve kurtlara göre daha temiz, bakımlı ve kenesiz olması dikkat çekti. En son teknolojiyi kullanan GSM/GPS tasması, vaşağın GPS koordinatlarını saat saat kaydederek ekibin cep telefonlarına SMS mesajları olarak yolluyor. Bu sayede vaşağın gittigi yerler, ne kadar dolaştığı, kullandığı alan ve diğer özellikleri gün gün takip ediliyor. Vaşak Işık’dan gelen ilk veriler, ormanlık alanın dışına çıkmadığını ve sekiz günde 52 km yol yürüyerek yaklaşık 70 km2lik bir alanı kullandığını gösterdi. Bir yıllık izlemenin sonunda vaşağın boynundan otomatik olarak düşecek tasma, vaşağını gizemli hayatını aydınlatacak.

Kısa kuyruklu, benekli, kuvvetli ve Türkiye’de düzenli görülen kedi türlerin en büyüğü olan vaşak, KuzeyDoğa Derneği tarafından kurulan fotokapanlarla Kars’ın Sarıkamış ilçesinde yavruları ile birlikte ilk kez görüntülenmişti. Bu sayede KuzeyDoğa, küresel çapta tehlikede olan alt türü Kafkas Vaşağı’nın (Lynx lynx dinniki) Sarıkamış’da üreyen bir populasyonu olduğunu da ispatladı. Yöre insanının “Başak ”dediği bu muhtesem avcı, Türkiye’de düzenli görülen yabani kedi türlerinin en büyüğüdür. Normal bir kediden 5 kat daha ağır olan bir vaşak kendi ağırlığının 10 katından büyük avları yakalayabilir. Sarıkamış’da ise özellikle yaban tavşanı (Lepus europeaus) ve kemirgenlerle beslenmektedir.

Ormanın bu gizemli canlısını yakalamak için 1.5 yıldır uğraşan KuzeyDoğa ekibi, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü Sarıkamış Orman İşletme Müdürlüğü’nün desteğiyle başarıya ulaştı.

KuzeyDoğa Derneği başkanı Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu, Dünyanın en zor görülen ve en gizemli canlılarından olan vaşağını 1 yıldan fazla süren bir çaba sonucu Sarıkamış Ormanı’nda yakalayıp, bu canlıya Türkiye’de ilk kez verici takarak 5 Haziran Dünya Çevre Günü’nde doğaya bıraktıklarını söyledi. Şekercioğlu, Bu noktaya gelmelerinde, Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP) ve Orman Genel Müdürlüğü’nün (OGM) desteğiyle Sarıkamış’ta 9 yıldır gerçekleştirdikleri yaban hayatı araştırmalarında edindikleri birikimin önemli bir rolü olduğunu belirtti. Şekercioğlu, Dünya çapında soyu tehlikede olan Kafkas vaşağı  (Lynx lynx dinniki), milli parkın dışında, OGM  arazisinde yakalandığını da ifade ederek, 2006 yılında başlattıkları fotokapan araştırmalarıyla, bölgede üreyen yeni bir Kafkas vaşağı popülasyonu olduğunu tespit ettiklerini vurguladı. Yavrularıyla beraber fotoğrafladıkları Kafkas vaşaklarından bölgede en az 5 erişkin birey olduğunu benekli kürklerindeki farklılıklardan belirlediklerini de kaydeden Şekercioğlu, Hırvatistan Zagreb Üniversitesi’nden Prof. Josip Kusak’la beraber 2013 yazında vaşakları yakalamak için zarar vermeyen kapılı tuzaklar kurduklarını, fakat çok temkinli hayvanlar olan vaşakların, iki kere tuzağa girmelerine rağmen yakalanmamayı başardıklarını söyledi. Geçen seneden edindikleri tecrübelerle, vaşakların en yoğun yaşadığı üç noktaya Haziran başında tekrar tuzak kurduklarını da ifade eden Şekercioğlu, üçüncü tuzağı aktif hale getirdikten sadece 6 saat sonra vaşak yakalandıklarını dikkatlere sundu. Şekercioğlu, geçen sene 1,5 ay uğraşı sonucu elde edemedikleri başarıyı, edindikleri tecrübe sayesinde bu sene sadece 6 saatte yakaladıklarını,  böylelikle 15,3 kiloluk yetişkin bir erkek bireye vericiyi taktıklarını belirtti. Üreme zamanı olduğu için, diğer bir erkek vaşakla ettiği kavganın yara izlerini yüzünde taşıdığını da ifade eden Şekercioğlu, Türkiye’nin ilk vericili vaşağının Dünya Çevre Günü’nde sağlıklı bir şekilde doğaya dönmesinin ise anlamlı olduğu yönünde değerlendirmede bulundu.

Şekercioğlu, bölgede yapılan bu çalışmalar sayesinde, KuzeyDoga Derneği’nin önerisi ve danışmanlığıyla Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından oluşturulan Türkiye’nin ilk yaban hayatı koridorunun önemin daha da arttığının da bilinmesini istedi. Kars Sarıkamış’tan Ardahan/Posof-Gürcistan sınırına kadar 162 km uzanan ve Türkiye’nin milli parklarının %71’nden daha büyük bir alan olan 28.543 hektarlık bir alanı koruyan bu orman koridorunun, izole kalmış Sarıkamış ormanlarına sıkışmış yaban hayvanlarının güvenli bir şekilde Doğu Karadeniz ve Kafkas Ormanları’na ulaşmalarını sağlayacaklarının da müjdesini verdi. Bunu, “Örneğin koridoru kullanan bazı vericili bozayılarımız, beslenmek için gittikleri Artvin’in Şavşat ilçesinden kış uykusuna yatmak için tekrar Kars’ın Sarıkamış ilçesine dönmüştür. 162 km uzunluğundaki koridorun ilk kısmının ağaçlandırma çalışmaları Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü koordinasyonunda Orman Genel Müdürlüğü tarafından geçen yıl Ardahan’da başlatıldı.” sözleriyle değerlenirdi

KuzeyDoğa Derneği başkanı Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu şunları söyledi:

“Orman Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile yaptığımız Doğu Anadolu’nun Yaban Hayatını Araştırma ve Koruma Projesinde KuzeyDoğa Derneği bir ilke daha imza attı. Türkiye’de ilk kez yakalanması en zor, en gizemli hayvanlardan olan bir vaşağı Sarıkamış ormanında başarıyla yakaladık. Bir GPS GSM vericisi taktık ve takibe başladık. 15 kilogramı geçen erkek, sağlıklı bir vaşaktı. Ve son 8 günde yaklaşık 70 kilometre yol aldı ve biz bunu an be an takip ediyoruz. Ve bu sayede yine Orman Bakanlığı ve Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile imzaladığımız protokol eşliğinde KuzeyDoğa Derneği Türkiye’de ilk kez Avrupa’nın en büyük üç yırtıcı hayvanı olan bozayı, kurt ve vaşağı yakalayıp vericiyle takip etmeyi başardı. Bu da diğer bir Türkiye ilki ve bu sayede Sarıkamış ormanının ve bölgenin yine kritik önem taşıdığını anlıyoruz. Orman Bakanlığının Orman Genel Müdürlüğü, Ağaçlandırma Erozyon Kontrol Genel Müdürlüğü ve Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü işbirliği ile gerçekleştirilen Türkiye’nin ilk yaban hayatı koridorunun da güzergahını bu veriler ile belirleyeceğiz. Burada en önemli şey; Sarıkamış’ta yolları geçen hayvanların ölümlerini durdurmak. Vaşak, kurt ve bozayı sürekli araba çarpması sonucu ölüyor fakat bunu önlemek çok kolay. Yolların altından hayvan geçişleri yapılsa bu hayvanlar bunu kullanır. Bu halk için de çok önemli çünkü onların da hayvanları bu aynı yolları geçiyor. Yani hem yaban hayatı, hem vatandaş, hem evcil hayvanlara faydalı olacak şekilde Sarıkamış ormanlarında tüm canlıların kullanabileceği otoyol alt geçitleri yapmamız lazım. Bununla beraber 28 bin 543 hektarlık Türkiye’nin ilk yaban hayatı koridoru Sarıkamış’ı Kafkasların, Gürcistan’ın, Karadeniz’in geniş ormanlarına bağlayacak ve 162 kilometre boyunca bütün canlıların seyahat edebileceği yeni bir orman hattı, yeni bir koruma alanı oluşacak. Bu aynı zamanda eko turizm içinde çok önemli. Çünkü bu yaklaşık 200 kilometre uzunluğunda bir yürüyüş, trekking, kamp yapma ve benim ümidim; Doğu Anadolu’nun ilk Ultra Maraton rotasını oluşturacak. Yani Kuyucuk gölünde olduğu gibi Kars Sarıkamış’ta da doğa korumayı bilimsel araştırmayı ve bölge halkına faydalı doğa turizmini bir arada yürütüyoruz; Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve Orman Bakanlığı’nın desteği ile.” kha