Yerel yönetim ve engellilerin erişimi

Yerel yönetim ve engellilerin erişimi

Kars Dolunay Derneği Başkan yardımcısı Engelliler Birim Başkanı KHA Yazarı Faruk Ocak, yerel yönetim ve engellilerin erişimi hakkında kamuoyunu bilgilendirdi.

5393 sayılı Belediye Kanununa göre Belediyelerin görev alanı sadece imar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar gibi hizmetlerden ibaret midir? Tabi ki değil, bilakis, sosyal hizmet ve yardım gibi konularda da belediyelerin görev sorumluluk alanıdır. Şüphesiz ki bu sosyal devlet olgusunun da en önemli ispatlardır.

Belediyeler hizmetlerini bürokrasiden uzak şekilde, yerinden yönetim ilkesi gereği vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunmak ve bu hizmetlerden öncelikli olarak engelli, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin yararlanması gerektiğine de öncelik vermek zorundadırlar. Bu hizmetleri yerine getirirken Kanunlar belediye başkanlarına birtakım görev ve yetkiler tanımıştır.

Belediyelerin en öncelikli ve de en sorunlu alanlarından biride, 5378 sayılı Kanunun Geçici Madde 2’ye göre, “Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmî yapılar, mevcut tüm yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel alt yapı alanları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet veren her türlü yapılar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yedi yıl içinde özürlülerin erişebilirliğine uygun duruma getirilir” diyen hükmüdür. Bu maddeye göre yapılması gerekenlere bakıldığında sorumluluk yerel yönetimlerin sorumluğunda ve denetimindedir. Ayrıca Geçici Madde 3’e göre “Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler, şehir içinde kendilerince sunulan ya da denetimlerinde olan toplu taşıma hizmetlerinin özürlülerin erişilebilirliğine uygun olması için gereken tedbirleri alır. Mevcut özel ve kamu toplu taşıma araçları, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yedi yıl içinde özürlüler için erişilebilir duruma getirilir”, denmektedir. Kanunun tanımış olduğu süre Temmuz 2012 yılında dolmuştur. Çevremize baktığımızda yapılması gerekenlerin birçoğunun halen tamamlanamadığı görülmekte ve birçok engelli vatandaşımız günlük hayatında çok zor şartlarda kalmaktadır.

Bu konuda bir adım daha atarak Yüksek Planlama Kurulunca 25-10-2010 tarihinde ve 2010/35 Kara No ile kabul edilerek 12-11-2011 tarihinde 27757 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe giren “ Ulaşılabilirlik Stratejisi ve Eylem Planı (2010-2011)” dır. Bu eylem planında yapılması gerekenler ile ilgili önemli bilgiler bulunmaktadır.

30 Mart 2007 yılında imzaya açılan ve Türkiye tarafından imzalanan, TBMM de 3 Aralık 2008 tarihinde de oylanarak kabul edilen Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin 1 inci maddesinde Sözleşmenin amacı “engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik ve temin etmek ve insanlık onurlarına saygıyı güçlendirmek” olarak belirlenmiştir. Sözleşmenin “Erişilebilirlik” ile ilgili 9. uncu maddesinde

1. Taraf Devletler özürlülerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm alanlarına etkin katılımını sağlamak ve özürlülerin diğer bireylerle eşit koşullarda fiziki çevreye, ulaşıma, bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemleri dahil olacak şekilde bilgi ve iletişim olanaklarına, hem kırsal ve hem de kentsel alanlarda halka açık diğer tesislere ve hizmetlere erişimini sağlamak için uygun tedbirleri alacaklardır. Bu tedbirler erişim önündeki engellerin tespitini ve ortadan kaldırılmasını da içerecektir. Bu tedbirler aşağıda belirtilen yer ve hizmetler bakımından da geçerlidir”, diyerek,

a. Binalar, yollar, ulaşım araçları ve okullar, evler, sağlık tesisleri ve işyerleri dahil diğer kapalı ve açık tesisler;

b. Elektronik hizmetler ve acil hizmetler de dahil olmak üzere bilgi ve iletişim araçları ile diğer hizmetler.

2. Taraf Devletler aşağıdakileri gerçekleştirmek için de uygun tedbirleri alacaklardır:

a. Kamuya açık veya kamu hizmetine sunulan tesis ve hizmetlere erişime ilişkin asgari standart ve rehber ilkelerin geliştirilmesi, duyurulması ve bunlara ilişkin uygulamaların izlenmesi;

b. Kamuya açık tesisleri işleten veya kamuya hizmet sunan özel girişimlerin engellilerin ulaşılabilirliğini her açıdan dikkate almalarının sağlanması;

c. İlgili kişilerin engellilerin karşılaştığı ulaşılabilirlik sorunlarıyla ilgili olarak eğitilmesi;

d. Kamuya açık binalar ve diğer tesislerde Braille alfabesi ve anlaşılması kolay nitelik taşıyan işaretlemelerin sağlanması;

e. Kamuya açık binalara ve tesislere erişimi kolaylaştırmak için rehberler, okuyucular ve profesyonel işaret dili tercümanları dahil çeşitli canlı yardımların ve araçların sağlanması;

f. Engellilerin bilgiye erişimini sağlamak için onlara uygun yollarla yardım ve destek sunulmasının teşvik edilmesi;

g. Engellilerin İnternet dahil yeni bilgi ve iletişim teknolojilerine ve sistemlerine erişiminin teşvik edilmesi;

h. Erişilebilir bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemlerinin tasarım, geliştirme ve dağıtım çalışmalarının ilk aşamadan başlayarak teşvik edilmesi ve böylece bu teknoloji ve sistemlere engelliler tarafından asgari maliyetle erişilebilmesinin sağlanması.

Engelli STK’larına burada büyük sorumluluklar düşmektedir. Belediyelerin asli görevlerini ve sorumluluklarını yapmaları için baskı gücü olmalıdırlar.