Adalet Bakanlığınca hazırlanan İnsan Hakları Eylem Planı tamamlandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Eylem Planının 2 Mart'ta açıklayacak. Eylem Planının açıklanmasının ardından Yargı Reformu Strateji Belgesi çerçevesinde sunulacak yeni yargı paketleriyle plan kapsamındaki faaliyetler yasalaşacak, yeni uygulamalar devreye girecek.
Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından Mayıs 2019'da açıklanan Yargı Reformu Strateji Belgesinin 256 faaliyetten 122'si çok sayıda idari düzenleme ve yasal çalışmalarla tamamlandı. Bugüne kadar üç paket ve idari düzenlenmelerle belgedeki faaliyetlerin yaklaşık yüzde 50'si hayata geçirildi.
Birinci paketle yapılan değişikliklerle bireylerin hak ve özgürlük alanları genişletildi. İfade ve toplanma özgürlüğünü ilgilendiren yargı kararlarına karşı istinaf incelemesinden sonra Yargıtay'a da başvuru imkanı getirildi. Terörle Mücadele Kanunu'na "Haber verme sınırları içerisinde yer alan, eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz" hükmü getirildi. Soruşturma aşaması için ayrı bir azami tutukluluk süresi belirlendi. İnternet erişim engelleme usulleri, ifade özgürlüğü çerçevesinde revize edildi. Vatandaşların uzun yargılama süreçleri ile karşı karşıya kalmaması için bazı fiillere yönelik soruşturmaların fail ile savcı arasında anlaşmayla sonlandırılabilmesi seri muhakeme usulüyle sağlandı. Bazı suçların basitleştirilmiş ve hızlı bir yargılama usulüyle görülmesini sağlayan basit yargılama usulü getirildi. Özellikle cinsel şiddet mağduru çocukların ve kadınların adli süreçte ikincil örselenme yaşamaması amacıyla Çocuk İzlem Merkezi ve Adli Görüşme Odalarının kullanılması zorunlu kılındı.
İnfaz sistemi revize edildi
İkinci pakette ise ağırlıklı olarak infaz sistemine yönelik bazı düzenlemeler getirildi. Yeni bir infaz hakimliği modeli oluşturuldu, infaz uygulamalarının uzmanlaşmış hakimler tarafından yürütülmesi uygulamasına geçildi. İnfaz sistemi revize edildi ve alternatif infaz usulleri geliştirilerek infazda adalet ve etkinlik sağlandı. Ceza infaz kurumlarında bulunan vatandaşların haklarının genişletilmesi sağlandı. Bu kapsamda, hapis cezalarının hafta sonu, geceleyin veya konutta infazına ilişkin mevcut uygulamanın sınırları artırıldı. Kadınlar ve yaşlılar için öngörülen konutta infaz usulünün ceza sınırı artırıldı ve çocuklar da bu usule dahil edildi. Ceza infaz kurumlarında bulunanların koşullu salıverilmesi, açık ceza infaz kurumlarına geçebilmesi ve diğer bazı hakları açısından önem taşıyan "iyi hallilik değerlendirmesi" revize edildi.
Hukuk uyuşmazlıkları kapsamındaki yargılamalar sadeleştirildi
Üçüncü yargı paketi kapsamında ise hukuk uyuşmazlıkları kapsamındaki yargılamalar basitleştirilip sadeleştirildi. Uyuşmazlıkların daha az masrafla ve kısa sürede çözülebilmesi için tüketici uyuşmazlıklarında zorunlu arabuluculuk getirildi. Bazı davaların (ticari davalar, fikri ve sınai haklardan kaynaklanan davalar gibi) ihtisaslaşmış hakimler tarafından il merkezlerinde görülebilmesinin önü açıldı. Hukuk mahkemelerindeki duruşmalara avukatların bulundukları yerlerden video konferans yöntemiyle bağlanmalarını sağlayan e-duruşma uygulaması başlatıldı. Ticari davalarda basit yargılama usulünün uygulama sınırı yükseltildi ve bu suretle yargılamaların daha hızlı tamamlanmasının önü açıldı.
İdari düzenlemeler kapsamında hayata geçirilen hedef ve faaliyetler ise şu şekilde:
- Türk Yargı Etiği Bildirgesi kamuoyuna ilan edildi ve HSK tarafından uygulanmaya başlandı.
- Hakim ve savcı adaylarının mesleğe daha iyi hazırlanabilmeleri için Türkiye Adalet Akademisi yeniden yapılandırıldı.
- Hakim ve Cumhuriyet savcılarının kararlarının, AYM ve AİHM kararlarına uygunluğunun meslekte yükselme süreçleri ve denetimlerinde gözetilmesi sağlandı.
- Hukuk eğitiminin kalitesinin artırılması için hukuk fakültelerine girişte aranan ve 190 bin olan başarı sıralaması önce 125 bin'e daha sonra da 100 bine yükseltildi.
- 2020'de tüm noterliklerde güvenli ödeme sistemine geçilerek, taraflar arasındaki para transferinin işlem tamamlanmadan gerçekleşmemesi sağlandı.
- Yargıda şeffaflığın bir gereği olarak kişisel verilerin korunması kaydıyla Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun hakim ve savcılar hakkında verdiği disiplin kararlarının bazılarının kamuoyuna açıklanması sağlandı.
- Kadına yönelik şiddet konusunda özel önlemler alındı. Bu kapsamda, 2019'da "Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanunun Uygulanması" konulu genelge yayımlanarak birçok yeni uygulamaya işaret edildi ve somut adımlar belirlendi.
- 7 adliyede faaliyete geçirilen ve mağdurlara adli süreç boyunca bilgilendirme, yönlendirme ve psiko-sosyal destek hizmetleri sunulması amacıyla oluşturulan Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri müdürlüklerinin sayısı bugün itibariyle 108 oldu. Adli süreçte kırılgan gruba mensup mağdurların sanık ile yüz yüze gelmeden ve ikincil örselenme yaşamadan ifade ve beyanlarının özel ortamlarda alınması için 89 adliyede 93 Adli Görüşme Odası (AGO) kuruldu.